ดร.เพ็ญสุภา สุขคตะ กับรางวัล “ราชมงคลสรรเสริญ” ด้านศิลปะ สาขาโบราณคดี

คอลัมน์ “อารยศิลป์ถิ่นล้านนา” ในหนังสือพิมพ์ “คนล้านนา” ฉบับนี้ ดิฉัน ดร.เพ็ญสุภา สุขคตะ เจ้าของคอลัมน์ ขออนุญาตใช้พื้นที่นำเสนอเรื่องราวที่ดิฉันเพิ่งเดินทางไปรับมอบรางวัลอันทรงเกียรติชื่อ “ราชมงคลสรรเสริญ” จากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี เมื่อวันที่ 15 กันยายน 2566 มาหมาดๆ โดยมีรายละเอียดดังนี้
 

รางวัลราชมงคลสรรเสริญ เกิดขึ้นจากดำริของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี ที่ได้กำหนดนโยบายและยุทธศาสตร์เพื่อขับเคลื่อนให้มหาวิทยาลัยให้มีความเป็นเลิศด้าน “การบริการวิชาการและเพิ่มคุณค่าด้านศิลปวัฒนธรรมด้วยนวัตกรรม” อันเป็นกลไกรองรับการต่อยอดบุคลากรต้นแบบ ให้นักศึกษาได้เห็นเป็นตัวอย่างว่าบุคคลผู้สร้างประโยชน์ให้แก่สังคมไทยและสังคมโลกในวงกว้างนั้น มีประสบการณ์และทุ่มเทการทำงานมาทั้งชีวิตอย่างไร 
 

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี โดยกองพัฒนานักศึกษาได้จัดโครงการยกย่องผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม “ราชมงคลสรรเสริญ” ขึ้น ด้วยการสรรหาบุคคล หน่วยงาน หรือองค์กรจากทั่วประเทศที่ทุ่มเทปฏิบัติงานเพิ่มคุณค่ายกระดับงานด้านศิลปวัฒนธรรมให้เป็นที่ประจักษ์แก่สาธารณชน 3 ด้านคือ ด้านศาสนา ด้านศิลปะ และด้านวัฒนธรรม รวม 16 สาขา อาทิ สาขาศิลปะการแสดง สาขาดุริยางคศิลป์ สาขาออกแบบ สาขาวรรณศิลป์ สาขาหัตถศิลป์ สาขาวัฒนธรรมทางภาษา และสาขาโบราณคดี เป็นต้น ซึ่งสาขาโบราณคดีนี่เอง เป็นสาขาที่ดิฉันได้รับรางวัล

เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของดิฉัน (ตามข้อมูลที่ถูกบันทึกในฐานประวัติของบุคคลที่ได้รับราชมงคลสรรเสริญประจำปี 2566 มีย่อๆ ดังนี้)
 

ดร.เพ็ญสุภา สุขคตะ เกิดเมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2507 จังหวัดกรุงเทพ ปัจจุบันเป็น นักเขียน นักวิชาการอิสระด้านโบราณคดี อาจารย์พิเศษ (ประจำสาขาวิชาการออกแบบ คณะศิลปกรรมศาสตร์  มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์ลำปาง) คอลัมนิสต์ (ปริศนาโบราณคดี ในมติชนสุดสัปดาห์, อารยศิลป์ถิ่นล้านนา ใน นสพ.คนล้านนา, เปิดนครหริภุญไชย ใน นสพ.ลำพูนนิวส์ และ ประวัติศาสตร์ลำพูน ในนิตยสารทางอีศาน) 
 

ตำแหน่งทางสังคม นายกสมาคมสหพันธ์ท่องเที่ยวภาคเหนือจังหวัดลำพูน, ประธานมูลนิธิพระธาตุเจดีย์หลวงจังหวัดเชียงใหม่, กรรมการผู้ก่อตั้งกองทุนสงวน โชติสุขรัตน์, ผู้ก่อตั้งกลุ่มเมืองพานศึกษา, ผู้ทรงคุณวุฒิด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดีในคณะอนุกรรมการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าจังหวัดลำพูนและจังหวัดน่าน และที่ปรึกษาด้านศิลปวัฒนธรรม โบราณคดี การท่องเที่ยว ของหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐ ท้องถิ่น สถานศึกษามากกว่า 50 องค์กร
 

การศึกษา ปี 2527 ปริญญาตรี ศิลปศาสตรบัณฑิต เกียรตินิยม สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ปี ๒๕๓๔ ปริญญาโท ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร สำเร็จ วิทยานิพนธ์หัวข้อ “การศึกษาภาพจิตรกรรม (ลายกำมะลอจีน) ฝาผนังเรื่องสามก๊กวัดนางนองวรวิหาร” และปี 2540 ปริญญาเอกอักษรศาสตร์ดุษฎีบัณฑิต Ph.D. History of Arts, University of Lausanne, ประเทศ Switzerland (โดยสอบชิงทุนรัฐบาลสวิส) วิทยานิพนธ์ภาษาฝรั่งเศสหัวข้อ Influence Occidentale dans l’Architecture Thailandaise หรือ “อิทธิพลตะวันตกในสถาปัตยกรรมไทยสมัยอยุธยา-รัตนโกสินทร์”
 

*ความรู้ ความชำนาญเฉพาะด้าน
1. ด้านการเขียนวรรณกรรม ฉันทลักษณ์ คำประพันธ์ร้อยกรอง โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ร่าย และร้อยแก้ว เรื่องสั้น นวนิยาย บทความ สกู๊ปข่าว ถ่ายภาพ สารคดีทุกประเภท, 2. ด้านภาษาศาสตร์ ฝรั่งเศส อิตาเลียน จารึก อักขระอักษรโบราณ, 3. ด้านหริภุญไชยศึกษา ล้านนาคดี ชาติพันธุ์ โบราณคดีอุษาคเนย์, 4. ด้านศิลปะและสถาปัตยกรรมไทย ยุโรป, 5. ด้านสตรีศึกษา, 6. ด้านประวัติศาสตร์การเมืองไทย วิพากษ์สังคมร่วมสมัย, 7. ด้านสุนทรียศาสตร์ ทัศนศิลป์ร่วมสมัยตะวันออก – ตะวันตก, 8. ด้านมัคคุเทศก์และการท่องเที่ยว, 9. ด้านการอนุรักษ์เมืองเก่า ศิลปกรรมและสิ่งแวดล้อม, 10. ด้านการจัดการพิพิธภัณฑ์ และหอศิลป์
 

*ผลงานที่ปรากฏทำให้ได้รับรางวัลราชมงคลสรรเสริญด้านศิลปะ สาขาโบราณคดี
 

1.ด้านประวัติศาสตร์ มีผลงานการค้นคว้า วิจัย สำรวจเก็บข้อมูล สัมภาษณ์บุคคลเชิงลึกในพื้นที่ นำมาชำระเรียบเรียงเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ เพื่อสร้างองค์ความรู้แล้วนำเผยแพร่สู่ประชาชนในรูปแบบต่างๆ อาทิ การจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มหนังสือ การจัดเสวนาทางวิชาการ พาทัศนศึกษาโบราณสถานในพื้นที่จริง โดยเน้นงานด้าน “ล้านนาศึกษา” และ “หริภุญไชยศึกษา” ในทุกมิติ นับแต่การปริวรรตศิลาจารึก ตำนาน 2,000 ชิ้น อาทิ ปริวรรตภาษาชื่อบ้านนามเมือง : หริภุญไชย-หริภุญชัย, เวียงโบราณสองฟากแม่ระมิงค์, หนังสือชุดครูบาเจ้าศรีวิชัย 3 เล่ม (1,500 หน้า) ว่าด้วยสิริชีวประวัติ วัตรปฏิบัติ หลักธรรมคำสอน มงคลบารมี และตามรอยการปฏิสังขรณ์ก่อสร้างปูชนียสถานโบราณวัตถุ จังหวัดลำพูน เชียงใหม่ ลำปาง เชียงราย พะเยา แพร่, ตามรอยพระนางจามเทวีจากลวปุระสู่หริภุญไชย เป็นต้น
 

2. ด้านโบราณคดี เป็นผู้รับผิดชอบโครงการขุดค้นขุดแต่งแหล่งโบราณคดีและบูรณปฏิสังขรณ์แหล่งโบราณสถานในจังหวัดลำพูนให้กับกรมศิลปากร สมัยที่ดำรงตำแหน่งเป็นหัวหน้าพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย ระหว่างปี 2543-2553 จำนวนมากกว่า 20 โครงการ เช่น โบราณสถานเวียงเกาะกลาง, วัดพระยืน, วัดร้างหนองม่วน, วัดกู่ละมัก, วัดต้นแก้ว, ประตูวัดมหาวัน, เจดีย์เชียงยันในวัดพระธาตุหริภุญชัย, ท่าเชียงทอง ฯลฯ  และแม้หลังจากเออร์ลี่ไปแล้ว ทุกวันนี้ยังทำหน้าที่สำรวจ ศึกษา สืบค้นหลักฐานด้านโบราณคดีท้องถิ่นเพื่อนำมาเรียบเรียงเผยแพร่ข้อมูลใหม่ให้คนในวงกว้างเข้าใจง่ายขึ้นสามารถนำไปต่อยอดด้านการอนุรักษ์และการท่องเที่ยว เช่น เวียงควก เวียงยิง เวียงทาคาม
 

3. ด้านสถาปัตยกรรม เป็นผู้รวบรวมองค์ความรู้ ประเมินศักยภาพ ประสานเจ้าของอาคารในลำพูนเพื่อจัดทำฐานข้อมูล นำเสนอขอรางวัลให้เป็นอาคารอนุรักษ์ดีเด่นของสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ASA) อาคารที่ได้รับรางวัลได้แก่ บ้านป้าบัวลา ใจจิตร, คุ้มเจ้าราชสัมพันธวงศ์, คุ้มเจ้ายอดเรือน, กุฏิทรงตะวันตกแบบโคโลเนียลยุโรปวัดศรีชุม, กุฏิไม้โบราณชาวยอง วัดพานิชสิทธิการาม และหอไตรวัดล่ามช้าง นอกจากนี้ยังศึกษาเรื่ององค์ประกอบสถาปัตยกรรมไทย-เทศ อธิบายที่มาความหมายของทุกชิ้นส่วน ประเมินคุณค่าทางสุนทรียศาสตร์ รวมเล่มอยู่ในหนังสือ เยี่ยมเรือนเยือนอดีต ลอดลายกำแพง นามาสถาปัตย์ เสน่หาสถาปัตย์สวิส และอลังการ์สถาปัตย์
 

4. ด้านผังเมือง เป็นผู้ประสานงานให้ข้อมูลเชิงลึก นำเสนอศักยภาพจุดเด่นของเมืองเก่าลำพูนในทุกมิติ ผลักดันให้ลำพูนได้รับการประกาศเป็นเมืองเก่าในกลุ่มที่ ๑ ต่อคณะกรรมการผู้ทรงวุฒิ และเป็นผู้ของบประมาณ จ้างเหมาให้มีการจัดทำแผนแม่บทเมืองเก่าจังหวัดลำพูน ระหว่างปี 2547- 2553 เป็นผู้ก่อตั้งขับเคลื่อน ผลักดัน และจัดทำแผนแม่บทโครงการศึกษาและพัฒนาเมืองลำพูนสู่มรดกโลก เป็นผู้ประสานขอความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งในระดับพื้นที่ทั่วทุกท้องถิ่น 8 อำเภอ ทั้งในระดับจังหวัดลำพูน ระดับภูมิภาคล้านนา และหน่วยงานระดับชาติ 
 

5. ด้านอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม ตั้งแต่หลังจากเออร์ลี่รีไทร์มาแล้วเมื่อปี 2554 ยังคงทำหน้าที่เฝ้าระวังดูแลโบราณสถานซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติมิให้ถูกทำลาย เสื่อมสภาพ หรือเสื่อมคุณค่า ทั้งโดยจากภัยธรรมชาติ และจากน้ำมือมนุษย์ ทั้งโดยเจตนา รู้เท่าไม่ถึงการณ์ โดยเข้าไปไกล่เกลี่ยให้ความรู้คนในพื้นที่และแจ้งให้กรมศิลปากรรับทราบปัญหา จำนวนมากกว่า 100 แห่ง นอกจากนี้ ยังเป็นอาสาสมัครให้กรมศิลปากร ด้วยการนำคณะชุมชนและนักศึกษาเข้าดำเนินการทำความสะอาดโบราณวัตถุและโบราณสถานเบื้องต้น คัดเลือกโบราณวัตถุหรือโบราณสถานที่กำลังอยู่ในสภาวะเสี่ยงจากสภาพแวดล้อมที่ค่อยๆ ทำลายกัดกร่อนทีละน้อย จากนั้นระดมคณะบุคคลเข้าทำความสะอาดในลักษณะปัดกวาด ถากถางวัชพืช เช็ดถู โดยขอความร่วมมือจากสำนักศิลปากรที่ ๗ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ให้เข้ามามีส่วนร่วม
 

*รางวัลสำคัญที่ได้รับ
 

2533 ได้รับรางวัลชมเชย “รวี โดมพระจันทร์” จากการประกวดกวีนิพนธ์เรื่อง “ด้วยรักใครจักเปลี่ยนแปลงโลก” จัดโดยสำนักพิมพ์ผู้จัดการ ใช้นามปากกา “เพ็ญ ภัคตะ”
2540 ไพรัชนิยายเรื่อง “ดวงตะวันในควันหมอก” ใช้นามปากกา “เพ็ญ ภัคตะ” พิมพ์กับสำนักพิมพ์ดอกหญ้า ได้รับการคัดเลือกให้เป็นหนังสืออ่านประกอบนอกเวลาสำหรับเยาวชนระดับมัธยมปลาย 
2558 ได้รับรางวัลประกาศเกียรติคุณ จากเทศบาลตำบลบ้านกลาง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน ว่าเป็น “ผู้มีอุปการคุณในการริเริ่มและส่งเสริมการบูรณะกุฏิวัดศรีชุม”
2558 ได้รับรางวัลประกาศเกียรติคุณ “นักศึกษาเก่าดีเด่นของมหาวิทยาลัยศิลปากร” ประเภทผู้นำความรู้จากสถาบันไปประกอบวิชาชีพจนผลงานมีความโดดเด่น จัดโดยมหาวิทยาลัยศิลปากร
2559 ได้รับพระราชทานเข็มและโล่รางวัลจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ในฐานะ “บุคคลผู้มีผลงานดีเด่นในด้านการอนุรักษ์มรดกทางศิลปวัฒนธรรมไทย” ของกระทรวงวัฒนธรรม
2561 ได้รับรางวัล “ศิษย์เก่าดีเด่น Amazing Silpakorn Alumni Award” ของสมาคมนักศึกษาเก่ามหาวิทยาลัยศิลปากร ในฐานะศิษย์เก่าดีเด่นผู้สร้างชื่อเสียงให้แก่มหาวิทยาลัย
2564 ได้รับรางวัล “ครูบาศรีวิชัย” ในฐานะผู้มีผลงานดีเด่น ผู้เดินตามรอยครูบาเจ้าศรีวิชัยด้วยหลักธรรม ๗ ประการ จัดโดยมูลนิธิครูบาศรีวิชัย วัดพระสิงห์ เชียงใหม่ 
2565 ได้รับรางวัล “ภูมิแผ่นดินปิ่นล้านนา สาขาภาษาและวรรณกรรม” ในฐานะนักเขียนผู้สร้างสรรค์ผลงานด้านประวัติศาสตร์โบราณคดีล้านนาเผยแพร่ให้แก่มหาชน จัดโดยมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
2566 ได้รับรางวัล “ราชมงคลสรรเสริญ สาขาโบราณคดี” ในฐานะผู้ทำให้สาธารณชนมีความเข้าใจในประวัติศาสตร์โบราณคดีมากยิ่งขึ้น จัดโดยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี